EEN
VERSLAG
VAN J.VERMEULEN OVER HET IJSBREKEN VAN
RIJKSWATERSTAAT IN JANUARI 1941
verricht door de schepen "JAN BLANKEN Jz" en "ZIJPE"
IJsbreken in de volgende rivieren : Beneden Merwede,
Boven Merwede, Waal, Nieuwe Merwede, Dordtse
Kil, Afgedamde Maas, Hollands Diep, Volkerak,
Haringvliet en Spui
(bewerkt door Jan Lafeber - eerder
gepubliceerd in het periodiek van de Vereniging de
Binnenvaart - februari 2000)
Rapport
inzake ijsbreken van de ijsbrekers "Jan
Blanken Jz" en "Zijpe" door J.
Vermeulen (1)
|
 |
Maandag 6
Januari 1941
Heden morgen te 9.30 uur zijn de ijsbrekers
"Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" van Gorinchem
vertrokken naar Zaltbommel met het doel de
rivier de Waal open te houden. Na het vertrek
van het steiger hebben de ijsbrekers eerst het
ijs in de haven tot de sluis open gebroken,
daar de Rijkswaterstaatboot "Merwede" achter
in de haven wilde gaan liggen, voor een
veiliger ligplaats. Daarna de rivier opgevaren
en gezien, dat de rivier minder overdekt was
met drijfijs, maar het ijs was zwaarder. Te
Zaltbommel aangekomen en teruggekeerd te 12.30
uur en te Gorinchem gemeerd om 14 uur.
Dinsdag
7 Januari 1941
Hedenmorgen om 9.30 uur zijn de ijsbrekers
"Jan Blanken Jz" en de "Zijpe" van Gorinchem
vertrokken om de rivier de Waal open te
houden. De rivier opgevaren tot aan Vuren en
gezien dat de rivier nog minder overdekt was
met drijfijs dan de vorige dag, maar het was
zwaarder. Bij Vuren teruggekeerd daar al het
ijs goed drijvende was, met bestemming om over
de Beneden Merwede naar Dordrecht te varen. Op
de Beneden Merwede gekomen zijnde nabij kmr
962 zat het ijs vast en na nog 1 km
doorgebroken te zijn, zijn de ijsbrekers
teruggekeerd daar er voor stroom geen
doorkomen aan was en over de Nieuwe Merwede en
de Dordtsche Kil. In Dordrecht gekomen. Op de
Beneden Merwede hebben de ijsbrekers toen ijs
gebroken tot ongeveer kmr 974 en zijn daarna
bij machinefabriek Koopman om 20 uur gemeerd
om daar de nieuwe stuurkettings van de
ijsbreker "Ch. Brunings" te laden en nachtrust
te houden.
|
|
Woensdag 8 Januari 1941
Heden morgen
zijn de ijsbreker "Jan Blanken Jz" en de
"Zijpe" na de stuurkettings van de "Brunings"
geladen te hebben om 9 uur gaan breken
tusschen kmr 978 en 977 op de Oude Maas
tusschen de Dordtsche bruggen en het
Zwijndrechtsche veer daar dat gedeelte vast
zat. Om 10.15 uur tot de ontdekking gekomen
dat van de ijsbreker "Jan Blanken Jz" de spie
van het kwadrant en de roerkoning uit zijn
spiebaan was geslagen en het kwadrant op twee
plaatsen gescheurd. Bij machine fabriek
Koopman aangekomen om 10.45 uur om te
repareeren. De "Zijpe" heeft onder leiding van
de "Siberië" den dag verder gebroken. Na
de reparatie is de "Jan Blanken" om 17.15 uur
weer gaan breken bij de andere ijsbrekers op
de Beneden Merwede in de richting Dordrecht.
Onder de Dordtsche bruggen nog wat vast ijs
aan de rechter oever losgebroken en daarna
terug gekeerd naar de Bomhaven te Dordrecht en
daar gemeerd om 19.15 uur, eveneens de
"Zijpe".
|
 |
Donderdag
9
Januari 1941
Hedenmorgen
om 8 uur is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" van Dordt vertrokken
naar Gorinchem.
In de Dordtsche Kil was het open
water. Nieuwe Merwede en Boven
Merwede tot ongeveer 5/10 overdekt
met zwaar drijfijs.
Te Gorinchem om 12 uur, vertrokken
om 12.25 uur over de Nieuwe Merwede
Dordtsche Kil naar Dordt aankomst te
Dordt bij de pontonnierskazerne om
15.15 uur.
In de Dordtsche Kil licht gevroren
ijs tot kmr 983 daarna tot kmr 978
zwaar ijs en tot het Zwijndrechtsche
veer middelmatig drijfijs.
Vertrokken van Dordrecht om 15.35
uur met de Hoofding. v. Spanje en de
Techn. hoofdambt. De Vlieger naar de
Beneden Merwede om ijs te breken.
Begonnen met ijsbreken om 17.30 uur
van de haven van Sliedrecht tot kmr
967.
Teruggekeerd naar Dordt en gemeerd
in de Bomhaven om 19.45 uur.
Vrijdag
10
Januari 1941
Heden morgen om
8.30 uur is de ijsbreker "Jan Blanken
Jz" van Dordt vertrokken en in het
Mallegat gaan breken tot de zeehaven
van Dordrecht, daar dat gedeelte van
kmr 978 tot 980 vast zat. Om 9.50 uur
opgevaren naar de Beneden Merwede en
begonnen bij de Sliedrechtse brug om
10.30 uur daar een gedeelte van
ongeveer 1 km boven de brug van de
linkeroeverzoom overgezakt was naar de
rechteroever. Doorgevaren om 10.45 uur
de Beneden Merwede op tot kmr 967 en
daar begonnen met breken om 11.15 uur
en doorgebroken tot Hardinxveld en
daar de Beneden Merwede toen open was
en dik van de mist is er te Werkendam
gemeerd om 18.30 uur.
|
|
 |
Zaterdag 11 Januari 1941
Heden middag is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" wegens dikke mist om 14 uur van
Werkendam vertrokken naar de Moerdijk. De
Nieuwe Merwede was ongeveer voor de helft
bedekt met drijfijs, bij het huis den Deen
werd het overdekt maar alles was drijvende.
Voor de haven van Moerdijk moest een strook
ijs van ongeveer 150 m breedt gebroken
worden om in de haven te komen. Daarna
gemeerd en kolen geladen te 16 uur.
Zondag 12 Januari 1941
Vertrokken van Moerdijk hedenmorgen de
ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur, om de
Dordtsche Kil open te breken. Begonnen bij
kmr 988 tot kmr 987 daarna open water tot
kmr 981, gebroken tot kmr 976. Het ijs in de
rivier was toen drijvende met de ebstroom
mee. Van kmr 976 op de Beneden Merwede tot
kmr 964 open water en daarna weer ijs
gebroken tot ongeveer kmr 961. Om 15.35 uur
teruggekeerd naar Hooikade te Dordt en
gemeerd in de Bomhaven om 17.15 uur.
|
|
Maandag 13 Januari 1941
Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" om 8.30 uur vertrokken van de
Bomhaven naar het einde van de Dordtsche
Kil. Het ijs in de rivier zat vast met
enkele open plaatsen er in. Teruggekeerd en
het ijs losgemaakt tot de Dordtsche bruggen.
Het ijs boven de bruggen ging toen drijven.
Enkele malen geprobeerd boven de bruggen te
komen maar dat gelukte niet. De "Jan
Blanken" dreef met het ijs weer terug onder
de bruggen door. Om 11.15 uur gemeerd aan de
groenteveiling en getelefoneerd. Vertrokken
om 11.50 uur met de Tech. hoofdambt. De
Vlieger en toen ging het ijs in de rivier de
Oude Maas weer vast zitten, daar de nauwte
van het Mallegat het niet lozen kon.
Doorgebroken van de bruggen naar het
Mallegat en weer terug naar de bruggen, daar
het toen beneden de bruggen weer drijvende
was. Boven de bruggen gebroken daar het daar
nog vast zat, maar brekende kwam ook dat
gedeelte los en konden we doorbreken tot het
Zwijndrechtsche veer waar het open water
was. Na nog velden ijs stuk gevaren te
hebben zijn wij om 13.30 uur naar de
Pontonniers kazerne gevaren om Hoofding. v.
Spanje te laden. Daarna door het Mallegat
naar de Zeehaven gevaren en om 13.45 uur
begonnen met de zeehaven open te breken. De
Zeehaven in het rond open gebroken waar het
ijs een dikte had van + 15 cm en daarna weer
door het Mallegat naar boven gevaren om
gezamenlijk met de andere ijsbrekers de Oude
Maas open te breken tot de Krabbegeul.
Gemeerd om 16.10 uur aan de Buiten Kalkhaven
voor verzameling. Vandaar vertrokken en
gemeerd in de Bomhaven om 16.45 uur.
Dinsdag 14 Januari 1941
Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" van de Bomhaven vertrokken om 9
uur met bestemming de Dordtsche Kil open te
breken. De rivier zat vast vanaf het
boveneinde van het Mallegat tot het beneden
einde van de Kil. Aan het beneden einde van
de Kil begonnen met open maken en de
ebstroom voerde het ijs het Hollandsch Diep
af. Doorgebroken tot kmr 980 waar al het ijs
toen al drijvende was. Naar de Kalkhaven
gevaren en daar getelefoneerd om 11.30 uur.
Vandaar weer door het Mallegat en de Kil
gevaren tot het Hollandsch Diep. Op het
Hollandsch Diep weinig drijfijs. Door de Kil
en het Mallegat het ijs fijn gevaren en
daarna naar de Kalkhaven gevaren om te
telefoneren te 14 uur. Vandaar vertrokken en
gemeerd in de Bomhaven te 14.30 uur.
|
Woensdag 15
Januari 1941
In de Bomhaven te
Dordrecht op orders gewacht van 9 uur
tot 16 uur.
Donderdag 16
Januari 1941
In de Bomhaven te
Dordrecht paraat geweest van 9.30 uur
tot 16.30 uur.
Vrijdag 17 Januari
1941
Hedenmorgen is de
ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 10.45 uur
van de Bomhaven te Dordrecht vertrokken
met bestemming de Dordtsche Kil open te
breken, daar het ijs voor Dordt en in
het Mallegat en de Dordtsche Kil tot kmr
984 vast zat. Naar het eind van de Kil
gevaren en tevens grote velden ijs stuk
gevaren daar het ijs beneden kmr 984 net
was gaan drijven. Van kmr 984 gebroken
tot kmr 980 en toen doorgebroken tot aan
de Dordtsche bruggen en daarna
getelefoneerd. Om 14 uur vandaar
vertrokken de ijsbreker "Jan Blanken Jz"
en de "Zijpe" die inmiddels was
aangekomen naar kmr 980 om daar verder
op naar Dordt te breken. Doorgebroken
tot 15 uur en daar al het ijs dat tot
kmr 976 zat los gebroken en doorgevaren
om kolen te laden bij de Staatsmijnen te
Dordrecht. De ijsbreker "Zijpe" is terug
gegaan naar de Dordtsche bruggen om de
rivier aan de rechteroever ook vrij te
maken. Om 16 uur van de Staatsmijnen
vertrokken en nog verder ijs fijn
gevaren voor Dordt en om 17 uur
getelefoneerd. Vertrokken van Dordt om
17.30 uur met bestemming Moerdijk,
aankomst te Moerdijk om 19 uur.
|
 |
|
|
Zaterdag 18 Januari 1941
Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" om 9 uur van de Moerdijk
vertrokken om de ijsbreker "Waal" in de Kil
op te halen. Om 9.50 uur bij kmr 982
teruggekeerd met de "Waal" om over de Nieuwe
Merwede en Boven Merwede naar Woudrichem te
vaaren. In de Dordtsche Kil een strook ijs
losgebroken. Om 10.30 uur het H. Diep
opgevaren en velden zwaar ijs met velden
nieuw gevormd stuk gevaren. De dikte van het
nieuw ijs was + 2 tot 4 cm alles drijvende.
Tot Loevestein gevaren maar alles was ook
daar in orde. Terugvarende bij kmr 956 een
strook ijs aan de rechter oever los gebroken
van ongeveer 1 km lang en 110 m breed. Bij
kmr 957 en kmr 959 een strook zwaar ijs
losgebroken, dat opgeschoven was van ruim 1
km lang en ongeveer 150 m breed aan de
rechteroever. Daarna teruggevaren naar
Moerdijk en gemeerd om 18.30 uur.
Zondag 19 Januari 1941
Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" om 9.30 uur van Moerdijk
vertrokken om over de Nieuwe Merwede en
Boven Merwede naar Woudrichem te varen. Op
het H. Diep tot de Jacomienplaat open water,
daarna papijs tot kmr 974 en daarna gemengd
met eenige schollen in het papijs. Tusschen
kmr 966 en 964 een strook ijs weggebroken
van ongeveer 800 m lang en 60 m breed aan de
linkeroever. Bij kmr 962 aan de linkeroever
een strook ijs weggebroken van + 400 m lang
en 50 m breed. Tusschen kmr 960 en 958 een
strook ijs van 10 à 15 m losgemaakt.
Doorgevaren naar Loevestein en alles in orde
bevonden. Het drijfijs op de Waal was + 0,2
van de rivier. Teruggevaren naar Moerdijk en
gemeerd om 17 uur.
|
Maandag 20 Januari
1941
Hedenmorgen is de
ijsbreker "Jan Blanken" van Moerdijk
vertrokken om 9 uur. Eerst het achterste
gedeelte van de Moerdijkhaven open
gebroken daar er een motorboot van de
Duitsche weermacht de haven uit wilde.
Op het H. Diep open water tot aan de
Jacominplaat, daarna tot de Ottersluis
voor 0,5 overdekt, daarna een kleine
strook drijfijs van ongeveer 1/20. Te
Gorinchem getelefoneerd en vertrokken
van Gorinchem om 12.15 uur over de
Nieuwe Merwede naar de Dordtsche Kil.
Begonnen met ijsbreken in het Mallegat
bij kmr 981 om 14.50 uur. Gebroken tot
kmr 978. 500 en daar alles goed
drijvende was en stuk gevaren
teruggekeerd naar Moerdijk en gemeerd om
18 uur.
Dinsdag 21 Januari
1941
Hedenmorgen zijn
de ijsbrekers "Jan Blanken Jz" en de
"Zijpe" om 9 uur van Moerdijk vertrokken
om de Dordtsche Kil open te
breken. In de Kil varende tot kmr
984.200 open water daarna overdekt met
fijn drijfijs tot kmr 980 tot kmr 979.
Verder open water. Ik ben met de "Jan
Blanken Jz" om 10 uur gaan telefoneren
en om 10.30 uur weer gaan breken in de
Kil en het Mallegat tot 13 uur. De
ijsbrekers zijn van 13 uur tot 14 uur
gemeerd geweest aan de Buiten Kalkhaven.
Om 14 uur zijn de ijsbrekers vertrokken
met de Hoofding. van Spanje naar de
Beneden Merwede. Om 15 uur bij kmr 967
begonnen met breken en om 15.20 bij kmr
964 gekomen zijnde terzijde van de
rivier een veilige plaats opgezocht daar
toen de rivier met ijs afkwam. Om 15.45
was het drijvende ijs gepasseerd en zijn
de ijsbrekers over de Nieuwe Merwede en
de Dordtsche Kil naar Dordrecht
vertrokken en gemeerd in de Bomhaven om
18.30 uur.
|
 |
|
|
Woensdag 22 Januari 1941
Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" na getelefoneerd en kolen
geladen te hebben om 12 uur van Dordrecht
vertrokken om de afgedamde Maas open te
breken. Te Woudrichem begonnen met breken om
13.30 uur. De breedte van de geul die
gemaakt is bedraagt ongeveer 80 m tot de
schutsluis te Andel. De dikte van het ijs
bedroeg daar van 10 tot 20 cm. Gemeerd in de
sluis te Andel om 15.30 uur geschut en
begonnen met breken buiten de sluis om 15.50
uur. Doorgebroken naar Heusden waar het ijs
een dikte had van 5 cm tot 15 cm.
Terug brekende om de vaargeul breeder te
maken naar Veen en gemeerd aldaar om 18.30
uur.
Donderdag 23 Januari 1941
Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" om 9 uur gaan varen om het
gedeelte tusschen Veen en de schutsluis te
Andel van de afgedamde Maas verder open te
breken tot de vaargeul in het ijs een
breedte had van ongeveer 80 m. Daarna
geschut te Andel om 11.30 uur en doorgevaren
naar Hardinxveld om daar de haven open te
breken bij de machinefabriek Holland en
daarmede klaar om 14.45 uur. Naar Sliedrecht
gevaren om daar de gemeentehaven open te
breken, maar daar er al een geul in gebroken
was door een ander vaartuig was het breken
daar gauw gebeurd, want om 15.45 uur werd de
tocht naar Dordrecht voortgezet en aldaar in
de Bomhaven gemeerd om 16.15 uur.
|
Vrijdag
24 Januari 1941
Hedenmorgen is de
ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur van
de Bomhaven te Dordrecht vertrokken om
de rivier het Spui open te breken. Om
10.20 uur bij kmr 995 begonnen met
breken. Gebroken door het vaste ijs tot
kmr 1003.800. Daarna open water tot kmr
1004.900 en daarna weer vast ijs tot kmr
1007.800 waar het ijs zoo zwaar opeen
geschoven was dat de "Jan Blanken Jz" na
eenige malen geprobeerd te hebben er
door te komen terug naar Oud Beierland
is gegaan om te telefoneren. Het ijs dat
dien dag gebroken is, had een dikte van
ongeveer 5 tot 10 cm gladgevroren ijs en
van 10 tot 20 cm het sneeuwijs, terwijl
er nog eenige dammen in zaten.
Getelefoneerd om 14.45 uur en weer gaan
breken om 15.30 uur om het ijs boven in
het Spui klein te varen. De "Jan
Blanken Jz" heeft het Berengat open
gebroken en daar al het ijs voor Oud
Beierland om 16.15 is gaan drijven en om
17.30 uur een flink vaartje had, is de
"Jan Blanken Jz" om 17.30 uur te Oud
Beierland gemeerd. Het ijs in de rivier
Spui is weer vast gaan zitten voor Oud
Beierland om 18 uur.
|
Zaterdag
25
Januari 1941
Hedenmorgen is de
ijsbreker "Jan Blanken Jz" om 9 uur van
Oud Beierland vertrokken om de rivier
het Spui open te breken. Van Oud
Beierland eerst gevaren naar kmr 995 om
te zien of het boveneinde van het Spui
open was. Teruggekeerd bij kmr 995 het
Spui weer in daar het blank water was
tot kmr 997.200. Van kmr 997.200 tot kmr
1003.150 zat het ijs vast, daarna open
water tot kmr 1005. Van kmr 1005
gebroken tot kmr 1006.100 waar de "Jan
Blanken" zulk zwaar ijs ontmoette dat
hij er niet door kon komen, daar in dat
gedeelte ijsdammen zaten die op de grond
lagen. Van 10 uur tot 12 uur geprobeerd
er door te breken, maar de "Jan Blanken"
kon er niet door komen. Om 12 uur
teruggebroken naar Oud Beierland om te
telefoneren en vertrokken van Oud
Beierland om 14 uur. Gemeerd in de
Bomhaven te Dordrecht om 15.30 uur.
|
 |
 |
Maandag 27 Januari 1941
Hedenmorgen is de ijsbreker "Jan
Blanken Jz" om 9 uur van Dordrecht
vertrokken met de Techn. hoofd ambt. De
Vlieger om de vluchthaven van Dinteloord
open te breken. in de vluchthaven begonnen
met breken om 11 uur en de haven open
gebroken om 11.30 uur. De dikte van het ijs
was ongeveer 5 tot 10 cm. Om 12.30 van de
vluchthaven te Dinteloord vertrokken naar
het Vuilegat.
Naar Dordrecht teruggekeerd om 14.15 uur en
gemeerd te Dordrecht in de Bomhaven om 17.15
uur.
|
Tot zover deze
weergave van het geschreven verslag van J. Vermeulen
(in leven gezagvoerder bij rijkswaterstaat).
Het verslag is zo letterlijk mogelijk door mij
gevolgd met inbegrip van de toen gebruikte wijze van
spelling.
N.b. voor de illustraties heb ik gebruik
gemaakt van het fotomateriaal van mijn
schoonvader J. Vermeulen. De foto's dateren
niet noodzakelijkerwijs uit 1941!
Jan Lafeber
1. Naar een geschreven verslag
van J. Vermeulen (in leven gezagvoerder bij
rijkswaterstaat).
2. Uit
een bijgevoegde urenstaat van de "Jan Blanken
Jz" en van de "Zijpe" blijkt, dat beide schepen
ook reeds op eerste en twee kerstdag van
1940 aan het ijsbreken waren.
|
