In het septembernummer (sept. 2000) van de Schatkamer vertelde ik het verhaal van Aagje Breedveld, die in 1756 in Gouda vanwege diefstal en overspel veroordeeld werd tot geseling en een tuchthuisstraf van 15 jaar.
Ik eindigde het artikel met de zin : "Opmerkelijk is dat er van enige veroordeling van de mannen Jan van Steyn, Cornelis of Japik Versluis en Jan Dirkse Captein geen sprake is".
Bij mijn laatste bezoek aan het streekarchief ontdekte ik, dat er veertien jaar eerder wel degelijk een veroordeling is geweest van Jan van Steyn, één van de mannen waarmee Aagje Breedveld overspel gepleegd zou hebben.
Maar was het wel overspel ? Wat is er dan in 1742 gebeurd.

Op zondagavond 19 augustus 1742 ben ik 's-avonds voor half tien van mijn huis in het Pottenbakkerssteegje (1) naar de Raam gegaan om een kan water te halen. Toen ik rond half tien thuis kwam en de voordeur opendeed bleek een zekere Jan van Steyn mijn woning te zijn binnengedrongen. Hij stond achter de voordeur en greep mij beet. Vloekend en tierend riep hij dat hij me wel zou krijgen. Vervolgens trok hij een mes en dwong mij gemeenschap met hem te hebben. Ik heb mij zwaar verzet, maar toen hij mij het mes op de keel zette heb ik wel moeten toegeven.   Jan van Steyn is nog enige tijd, nadat hij zich aan mij vergrepen had in mijn huis gebleven. Uiteindelijk heeft hij mij gedwongen om de deur weer voor hem open te doen en hem uit te laten. Op dat moment heeft hij weer zijn mes getrokken en mij bedreigd. Ik heb hem gesmeekt om mij met rust te laten en mij niet ook nog eens te verwonden. Om mijzelf te beschermen hield ik mijn rechterarm voor mijn hoofd. Het mocht echter niet baten. Jan van Steyn stak met zijn mes en verwondde mij aan mijn voorhoofd en mijn rechterarm, zodat het bloed over mijn arm en mijn gezicht liep. Ik denk dat Jan van Steyn mij heeft willen pakken omdat hij eerder mijn ruiten ingegooid heeft en ik daar wat van gezegd heb. Bovendien was Jan van Steyn op de bewuste avond behoorlijk dronken. (2)

Het  Pottenbakkersteegje te Gouda anno 2005 (gezien vanuit de Keizerstraat in de richting van de Raam) © Jan Lafeber

Dit voorval is voor de baljuw - Mr. Hieronimus Goudanus Snels - een goede reden om te eisen dat Jan van Steyn voor twintig jaar verbannen zal worden uit Gouda. En inderdaad wordt Jan van Steyn ook voor die periode uit de stad verbannen. (3)

Acht en een halve maand later op 1 mei 1743  (4) wordt in de St.Janskerk te Gouda Hendrikje gedoopt, dochter van Jan van Steyn en Aagje Breedveld. Nu we dit voorval kennen is het des te schrijnender dat Aagje Breedveld 14 jaar later in 1756 o.a. vanwege dit gepleegd "overspel" veroordeeld zou worden. Overspel ? Verkrachting lijkt mij een betere typering van wat er op die zomeravond in 1742 in het huis van Aagje Breedveld in het steegje tussen de Raam en de Keizerstraat heeft plaatsgevonden. De lezing van Aagje is bekend bij schout en schepenen van Gouda en is ook door hen aanvaard. Immers op grond van de verklaring van Aagje wordt Jan van Steyn voor twintig jaar verbannen. En toch concludeert de baljuw dat Aagje een zeer slecht en ondeugend vrouwmens is, die zich meermalen aan overspel is te buiten gegaan. Nogmaals : overspel of verkrachting ?

En Aagje, hoe is het haar eigenlijk vergaan.
Wel haar volle straf heeft zij niet uitgezeten, of liever gezegd niet uit kunnen zitten.
In het gaardersregister van Gouda werd op 24 september 1768 (4) het overlijden ingeschreven van Aagje Breedveld in het Tuchthuis (ze had toen twaalf jaar van de opgelegde vijftien jaar tuchthuisstraf uitgezeten).